Emzirme Döneminde Beslenme ve Anne Psikolojisi

Dokuz ayın sonunda bir mucize gerçekleştirerek bebeklerini kucaklarına alan annelerin heyecan ve sevinçlerinin yanı sıra emzirme döneminde beslenme konusunda kafaları karışmış ve paniklemiş olmaları çok normaldir. Bu blog yazımızda bebeğim yeterli anne sütü alıyor mu ve emzirirken beslenme de nelere dikkat etmeliyim? gibi konularda kaygılarınızı azaltmak için emzirme döneminde beslenme nasıl olmalı birlikte konuşalım.

Emzirme Dönemi Ne Zamandır?

Doğum sonrasındaki süreçte annenin meme bezlerinden salgılanan süt ile bebeklerini beslemelerine emzirme, bu döneme de emziklilik (emzirme) dönemi adı verilmektedir. Doğumdan hemen sonra anne ve bebeğin hiç ayrılmadan birlikte olmaları, bebeğin emmesi süt yapımını uyaran ve süt verimini artıran en önemli etmendir.

Emzirmenin sağlıklı başlaması için doğum sonrası bebeğin annenin karnına veya göğsüne konması gerekir. Böylece anne ile bebek arasında sıkı bağların oluşması sağlanır. Doğum sonrasındaki ilk yarım saat içinde anne ve bebeğinin bağ kurmasına izin verilmeli ve emzirmeye başlanılmalıdır. Emzirme teknikleri konusunda annenin kaygılarının giderilmesi ve bilgilendirilmesi önemlidir. Meme ucu ve etrafındaki kahverengi kısım bebeğin ağzına yerleştirilir. Areolanın büyük bir kısmı çocuğun ağzında olmaması, yanlış yerleştirmenin göstergesi olarak süt verimini azaltabilir.

Emzirmeye Başlamadan Önce Annenin Dikkat Etmesi Gerekenler Nelerdir?

Anne ilk olarak ellerini yıkamalıdır. Ardından meme başını temizlemelidir. Emzirme işini kolaylaştırması için anne rahat bir yere oturmalıdır, sırtını bir yere dayamalı ve oturduğu yer yeterince sıcak ve temiz olmalıdır. İşleme başlamadan önce de bebeğin burnunun açık olduğu kontrol edilmeli, değilse temizlenmelidir.

Emzirirken bebeğin yüzü anneye dönük tutulmalıdır, bebeğin başı anne kolunun iç kısmına yerleştirilmelidir. Anne aynı kolu ve eli ile bebeği kalça ve bacaklarından kavramalıdır. Burada anne ile bebeğin göz teması çok önemlidir.

Annenin doğum sonrası dönemde salgıladığı ilk süte kolostrum adı verilmektedir. Kolostrum yüksek antienfektif içeriğiyle bebeklerin bağışıklık sistemi gelişimi için almaları çok elzemdir. Böylece emzirme süreci bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için en uygun beslenme yöntemidir.

Süt Yapımı ve Salınımının Artması İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?

Anne sütünün bebek ve anne için değeri büyüktür. Emzirmeyle birlikte anne-bebek arasındaki bağ artar. Ayrıca anne sütü bebeğin besin ihtiyacını karşılamanın yanı sıra bebeğin ilerleyen yaşlarda karşılaşabileceği sağlık problemlerine karşı da bir koruma sağlar. Böylece anne sütü, bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesi için gerekli olan tüm enerji ve besin ögelerini içerir.

Anne sütünün biyo yararlılığı yüksektir ve sindirimi kolaydır. Bebek beslenmesi ile ilgili uygulamaların tarihsel olarak gelişimi incelendiğinde en önemli besinin anne sütü olduğu görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO); bebeklerin ilk 6 ayda düzenli kilo aldıkları takdirde sadece anne sütü ile beslenmelerini önermektedir. Yine WHO ve UNICEF‘inde önerdiği gibi ilk 6 ay yalnızca anne sütü, 6 aydan sonra uygun ek besinlerle birlikte 2 yaşına kadar anne sütü ile beslenilmeye devam edilmelidir.

İlk 6 ay sadece anne sütü; bebeğin ihtiyacı olan vitamin, mineral, su, enerji ve proteini karşılar. Ek olarak bebeğin güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olmasını sağlar. Bebeğin ilerleyen dönemlerde enfeksiyon hastalıkları, obezite, diyabet, hipertansiyon, alerjik hastalıklar ve sindirim sistemi rahatsızlıklarından (ilk dönemlerde ishal-kabızlık ilerleyen dönemde chron gibi.) koruyarak bebeğin beyin gelişimini destekler. Özellikle ilk 24 aya kadar devam eden süreç; çocuklarda en uygun büyüme ve gelişme ve yaşama sağlıklı başlangıç için ilk adımdır. Kolastrum (ilk süt) ile başlayan emzirme süreci ilk 6 ay sadece anne sütüyle devam ederken, ek gıdaya başlayan bebekte takviye besin olarak 2 yıla kadar devam edebilir. Dolayısıyla bebek sağlığı için emzirme döneminde beslenme süreci önem taşır.

Annenin Rahatlatılması Çok Önemlidir

Doğumdan emzirmeye kadar her şey hormonlarımızın kontrolü altında. Unutmayın ki bu işin çok büyük bir çoğunluğu da emziren anne psikolojisinden kaynaklanmakta. Kendinizi sütünüzün geldiğine ve bu sütün bebeğinize yettiğine inandırın. Emzirme süresinde sakin ve rahat ortamda bebeğinizle bağ kurun. Bazı anneler sütünün az olduğundan endişelenirler ilk 2-3 gün süt az olabilir, bebek emdikçe süt gelir. Bu nedenle bebek sık sık emzirilmelidir.

İlk zamanlar bebeğiniz henüz çok küçükken kolay yoruldukları için karnı doymamasına rağmen uyuyakalabilir, bu durumda emzirmeyi tekrar deneyin. Unutmayın ki ne kadar çok emzirirseniz sütünüz o kadar artar. Bebeğinizi doğru pozisyonda emzirmezseniz, sütünüzü tam anlamıyla ona veremezsiniz ve bir süre sonra sütünüz azalmaya başlayabilir. Bazı anneler sütünün az olduğundan endişelenirler. Ancak ilk 2-3 gün süt az olabilir, bebek emdikçe süt gelir. Bu nedenle bebek sık sık emzirilmelidir. Emzirme döneminde beslenme de çok önemlidir. Annenin yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermesi gerekmektedir.

Emzirmenin Anneye ve Bebeğe Yararları Nelerdir?

Emzirme sürecinin hem bebek hem de anne için birçok faydası bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki tabloda özet halinde sunulmuştur.

Anne Açısından Yararları	Bebek Açısından Yararları
Doğumdan sonra annenin hızlı iyileşmesine yardımcıdır.	Bebeklerde duyusal ve bilişsel gelişimi destekler.
Gebelikler arası süreyi uzatır.	İshal, pnömoni, otitismedia, idrar yolu vb. enfeksiyon hastalıklarından korur.
Annenin gebelik öncesi vücut ağırlığına çabuk dönmesine yardımcı olur.	Hastalıklardan iyileşmeyi hızlandırır. İleri yaşlarda görülen tip II diyabet, kalp damar hastalıkları ve inme riskini azaltır.
Annenin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmesini sağlar.	Ani bebek ölüm sendrom riskini azaltır.
Over (yumurtalık) ve meme kanser riskini azaltır.	Astım, egzama ve alerjik hastalıklardan korur.
	Çocukluk, adolesan ve erişkin dönem obezite riskini azaltır.

Emzirme Döneminde Beslenmenin Önemi

Emzirme döneminde beslenme hem süt verimliliğini hem de anne sağlığını etkilemektedir. Anne ve bebek sağlığı yönünden riskli ve yetersiz beslenmelere karşı hassas bir dönemdir. Aynı zamanda bebeğin büyüme ve gelişmesinin optimum düzeyde olması için önemlidir. Bu dönemde annenin metabolizması bebeği ve kendi sağlığını koruyacak şekilde uyum sağlamaktadır. Emzirme döneminde beslenme yetersizliği görülen annelerde bebek annenin depolarından kullanacağından annede makro ve mikro besin öğelerinden eksiklikler görülebilir.

Annenin yetersiz beslenmesi bağışıklık sistemini olumsuz etkiler ve alınan az enerji daha yorgun hissetmesine sebep olabilir. Annenin besleyici diyet alması bebeğe bakması ve günlük ihtiyaçları karşılayabilmesi açısından önemlidir. Ancak uzun süreli ileri derecede beslenme yetersizliklerinde veya malnütrisyonda emzirme mekanizması bozularak, anne sütü üretimini etkilemektedir. Emzirme döneminde beslenme konusunda annenin, yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermesi gerekmektedir. Anne hem artan enerji ve besin öğeleri gereksinmelerini karşılarken diğer yandan optimum süt üretimi sağlanmaktadır. Emzirme döneminde beslenme neden bu kadar önemlidir? Bu soruya şu şekilde cevap vermek mümkündür:

• Annenin fizyolojik gereksinmelerini karşılamak (enerji ve besin ögeleri),
• Annenin enerji ve besin ögeleri depolarını dengede tutmak,
• Anne sütü verimliliğini arttırmak,
• Yeni doğanın anne sütü ile büyüme ve gelişmesini sağlamak gibi konu başlıklarında emziklilik döneminde beslenme önem kazanmaktadır.

Emziren Anne Nasıl Beslenmeli?

Emzirme döneminde beslenme konusunda annenin özeni hem süt verimliliğini hem de anne sağlığını etkilemektedir. Anne ve bebek sağlığı için yetersiz beslenmelere karşı hassas ve bebeğin büyüme ve gelişmesinin optimum düzeyde olması için önemlidir. Emziklilik döneminde süt üretimi için gerekli olan enerji iki kaynaktan sağlanır:

• Gebelik süresince vücut yağı olarak depolanan enerji
• Besin gruplarından gelen enerji

Emziren anne (süt salgısı nedeniyle) artan enerji gereksinimini beslenmesi ile karşılayamıyor ise önce kendi enerji depolarını kullanır. Bu durumun devam etmesi halinde anne giderek zayıflar, sağlığı bozulur, süt salgısı azalır sonuç olarak bebeğinin büyümesi yavaşlar. Hızlı kilo kaybı için yapılan düşük kalorili diyetler annenin süt verimini olumsuz yönde etkiler.

Emziren Anne Ne Kadar Enerji Harcar?

Emzirme döneminde beslenme konusunda bir diğer dikkat edilmesi gereken annenin enerji ihtiyacı sık doğumlara bağlı depoların azalması, enfeksiyon sıklığı, beslenme yetersizliklerinin varlığı ve derecesi gibi durumlardan etkilenir. Emziren kadının salgıladığı sütteki enerjinin önemli bir kısmı yediklerinden sağlanır. Sağlıklı bir anne günde 700 –800 ml süt salgıladığı esas alınmaktadır. Her 100 ml için 67 kkal enerji harcanır.

Emziren annelerin günlük ihtiyacı günlük enerji ihtiyacına ek olarak ortalama 750 kkal fazladır. Bunun 250 kkal gebelik döneminde kazanılan depolardan karşılanırken European Food Safety Authority (EFSA) ilk 6 aylık anneye ek olarak 500 kkal fazla enerji alımını önermektedir.

Emzirme Döneminde Diyet Yapılır Mı?

Emziklilik döneminde besleme yetersizliği görülürse enerji alımı günlük 1800 kalorinin altına düşerse, anne vücudu için gerekli olan besin öğelerini yeterli düzeyde alamamaktadır. Özellikle emziklilik döneminin başında düşük kalorili bir diyet uygulaması süt yapımını azaltmakta ve sütün besin değerini olumsuz etkilemektedir. Tek besine yoğunlaşan, tek tip beslenmeyi öneren veya çok düşük kalorili şok diyetler emzirme döneminde önerilmemektedir. Diyetisyen ile birlikte hazırlanmış dengeli ve sağlıklı beslenildiğinde, alınması gereken makro ve mikro besin ögeleri doğru ayarlandığında anne aç kalmadan ve sütün miktarında azalma olmadan kilo kontrolü sağlanabilir.

Annenin ihtiyacı olan enerji gereksinmesinin %50 ve azını alması ( yetersiz enerji alımı), enerji sınırlaması (zayıflama diyetleri vb.) uygulaması %20 oranında süt salınımını azaltmaktadır. Emzirme döneminde beslenme her anne ve bebeğin hayatına mucizevi bir dokunuş sunmaktadır.

Emzirme Döneminde Protein İhtiyacı Nedir?

Emzirme döneminde protein gereksinimi süt salınım miktarına göre artmaktadır. Bebeğin ilk 6 ayda büyüme ve gelişmesi hızlı olduğundan ve sadece anne sütü aldığından bu dönemde annenin protein ihtiyacı daha fazladır. Gebelerde olduğu gibi emziklilik döneminde de protein kalitesine dikkat edilmeli ve diyetin en az %50’si hayvansal kaynaklı protein olmalıdır. Emzirme döneminde beslenmede günlük diyetine ek olarak bir yumurta veya 1-2 su bardağı süt eklenmesi günlük gereksinmeyi karşılar. Omega 3 yağ asidi gereksinimi karşılamak için haftada en az 2 kere balık tüketimi önerilmektedir. Somon, alabalık, mezgit ve hamsi gibi balıkların tüketimi önerilmektedir.

Emzirme Döneminde Önemli Olan Vitamin ve Mineraller Nelerdir?

A ve C vitaminleri, B1, B6, B12, C vitamini ve iyot gibi mikro besin ögelerinin gereksinimi gebelik dönemin göre daha fazladır. B grubu vitaminler (B1,B2,B3) annenin enerji gereksinmesine göre ayarlanmalıdır. Emzikli bir kadının salgıladığı süt günde 250 mg civarında kalsiyum içermektedir. Kalsiyumun yeterli alınması, annenin kemik sağlığı için önemlidir. Kadınlardaki osteoporoz riski unutulmamalıdır. D vitamini, artan kalsiyum ihtiyacının karşılanması için takviye edilebilir. Gebelere D Vitamini Destek Programı (2011) ile ülkemizde gebelikte 6 ay (2. trimesterden itibaren), doğum sonrası 6 ay (laktasyonda) olmak üzere toplamda 12 ay boyunca 1200 IU (9 damla) D3 takviyesi önerilmektedir.

Yağda Eriyen Vitaminler (A, D, K), B1, B2, Niasin,B6, B12, C vitamini, İyot ve selenyum gibi vitaminler annenin beslenmesi ile bebeğe geçmektedir. Annenin diyeti özellikle sütün, manganez, florid, iyot ve selenyum miktarını etkilemektedir. B12 vitamini süt verimliliği için önemlidir. En iyi kaynağı ise yağsız kırmızı et ve yumurtadır. Folik asit gebelik döneminde olduğu kadar, emzirme döneminde de önemlidir. Ek olarak yeşil yapraklı sebzeleri de emzirme döneminde beslenme sürecinize ekleyerek bol bol tüketmeye özen gösterebilirsiniz.

Demir eksikliği anemisine dikkat edilmelidir. Anne sütü ile 1 –2 mg demir salgılanmaktadır. Gebelerde klinik anemi olmasa da günlük demir gereksinimi göz önüne alınarak kinci trimesterden başlayarak 6 ay ve doğum sonrası 3 ay olmak üzere toplam 9 ay süre ile günlük 50-60 mg elementer demir TC. Sağlık Bakanlığı Gebelere Demir Destek Programı içeriğinde emziren annelere önerilmektedir. Özellikle 1 yaşına kadar bebeklere tuz verilmediğinden ve iyodun önemli bir kaynağı tuz olduğundan annenin yeterli iyot alımı da önemlidir. Emzirme döneminde beslenme konusunda iyotlu tuz kullanımı önem taşımaktadır.

Emzirme Döneminde Beslenme ve Sıvı Tüketiminin Önemi Nedir?

Anne ve bebek sağlığı için emzirme döneminde beslenmeye ve sıvı tüketimine özen gösterilmelidir. Bu süreçte aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

• Süt veriminin azalmaması için annenin sıvı alımını arttırmak gerekir.
• En az 2.5-3 litre annenin sıvı tüketmesi gerekir.
• Günde en az 8-12 bardak sıvı alınması yeterlidir.
• Boş karbonhidrat kaynağı olan sıvılar yerine taze sıkılmış meyve suları, süt, bitki çayları gibi sıvılar diyette daha çok tercih edilmelidir.
• Kahve, çay anne sütünün verimliliğini azalttığı ve çocukta uyku bozuklukları oluşabileceği için önerilmemektedir.

Emzirme Döneminde Beslenmede Kahve Tüketimi Ne Kadar Olmalıdır?

Emzirme döneminde beslenme süreçlerinde annelerde fazla çay kahve tüketimi olduğunda bebeklerde uykusuzluk ve hiperaktivite problemlerine sebep olabilir. Annelerde bu dönemde kafein alımı ≤200 mg/gün olarak sınırlandırılmalıdır. Emzirme döneminde 300 mg/gün’ den fazla kafein alımı bebekte:

• Kalp atım ve solunum hızını arttırır,
• Bebeklerde uyku düzensizlikleri,
• İrritabilite,
• Bebeklerde büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileyebilir.

Soğan, sarımsak, brokoli, kabak, karnabahar, acı baharatlar veya kuru baklagiller, anne sütünün tadını değiştirebilir. Bu durum bazı bebeklerde huzursuzluk (gaz oluşturması veya emmeyi reddetme gibi) yaratabilir.

Emzirme Döneminde Beslenmede Bitki Çaylarının Yeri Nedir?

Anne sütü miktarını artırmak için emzirme döneminde beslenme sırasında bazı bitki çayları kullanımı yaygındır. Emziren annelerin sütünü artıran bitkisel çayların etkinliği, güvenliği, yan etkileri ve kullanım süreleri, hastalıklarla ve ilaçlarla etkileşimleri yönünden bilgilendirilmeleri gerekir. Bitki çaylarının anne ve bebeğe uzun dönemdeki etkileri bilinmemektedir.

Bebeğinizin Gaz Problemi Varsa Neler Yapılmalıdır?

Annenin yediği bazı yiyecekler anne sütünden geçerek bebekte gaz problemi ağrı ve ağlama problemlerine sebep olabilmektedir. Bebekte gaz problemi var ise emzirme döneminde beslenme sürecinde, yaklaşık ilk 4 ay anne gaz yapan besinleri azaltmalıdır. Bu besinler aşağıdaki gibidir:

• Soğan, karnabahar, brokoli, lahana çeşitleri (kırmızı, beyaz, brüksel) ve kuru baklagiller (nohut, kuru fasulye, barbunya vb.) sınırlı tüketilmelidir.
• Kuru baklagiller pişirilmeden önce en az 8 saat suda bekletilip, bekleyen su dökülüp pişirilmelidir.
• Yemeklere kimyon ilave etmek gaz şikayetlerini azaltabilmektedir.
• Çay, kahve, çikolata vb. kafeinli ürünler de bebekte gaz ve huzursuzluğa sebep olabilmektedir, tüketimi azaltılmalıdır.
• Bebekte inek sütü alerjisi gibi herhangi bir besine karşı alerjik bir durum varsa o besinin annenin diyetten tamamen çıkarılması önerilmelidir.

Bebeğim Yeterli Süt Alıyor Mu? 

Anneler bu konuda çok kafa karışıklığı ve panik durumu yaşayabilmektedir. Yeni doğan bebekler ilk hafta yaklaşık %7 oranında ağırlık kaybederler bu durum anne sütü yetersizliği olarak algılanmamalıdır. Anneler çoğu zaman ‘yeterli sütüm yok, bebeğim iyi beslenemiyor’ telaşına kapılabilir. Bebeğiniz günde 6-8 kez bol miktarda açık renkli idrar yapıyorsa, ağırlığı haftada 125- 200gr, ayda en az 500gr artıyorsa anne sütü yeterlidir:

• Bebek 20 günlük olduğunda yaklaşık 500 g ağırlık kazanmışsa süt mı̇ktarı yeterlı̇dı̇r.
• Bebeğin ağırlıktaki değişiklikler izlenmelidir.
• Büyüme grafiğindeki noktalar birleştirildiğinde çizgi yukarı doğru gidiyorsa süt yeterlı̇dı̇r.
• Bebek memeyi bırakmama gibi açlık belirtileri gösteriyorsa anne sütü yetmiyor olabilir, dikkatli olmakta fayda var.

Anne Sütü Nasıl Saklanılmalıdır? 

Sağılan anne sütü oda sıcaklığında (25’C) 6-8 saat kadar, sağılıp paketlendikten sonra buzdolabında (4’C) 2 gün, derin dondurucuda (-16’C) 3-6 ay saklanabilir. Süt tüketim için doğrudan ısı kaynağı üzerine konulmamalı ve asla ısıtılmamalıdır.

Emzirme Döneminde Beslenme Önerileri

Bebeklerinin sağlığı için annelerin emzirme döneminde beslenme süreçlerinde bazı noktalara dikkat etmesi gerekmektedir. Bunlar aşağıda belirtilmiştir:

• Uyku düzeniniz ilk zamanlar karışsa da gün içinde öğünlerinizi atlamayın.
• Ara öğünler ani acıkmalarınızı önler, gün içinde mutlaka ara öğün yapmaya özen gösterin. Bu süreçte demir içeren kuru meyveler tüketebilirsiniz.
• En iyi kaynağı yağsız kırmızı et ve yumurta olan B12 vitamini de emzirme döneminde beslenme alışkanlıkları arasına kazandırılmalıdır. B12 süt verimliliği için çok önemlidir.
• Her gün en az 2 porsiyon süt ve süt ürünlerinin tüketiminin kalsiyumun yeterli alınması ve annenin kemik sağlığı için önemli olduğunu unutmayın.
• Folik asit gebelik döneminde olduğu kadar, emzirme döneminde beslenme için de önemlidir. Emziren anneler yeşil yapraklı sebzeleri bol bol tüketin.
• Anne sütünü artırmak için her gün düzenli olarak taze sebze ve meyve yiyin. Besin çeşitliliğine dikkat edilmelidir.
• Bebek izlenmeli gaz şikayetleri olursa annenin beslenme düzeni ona göre planlanmalıdır.
• Anne kilo vermek için düşük kalorili sınırlı beslendiği diyetler süt verimini düşüreceği için uygulamamalıdır.
• Süt üretimini arttırmak için bol bol su içmeli ve sık sık bebeğini emzirmelidir.
• Emziren annelerin günde en az 2,5 lt su içmeleri gerekmektedir.
• Besinler gibi ilaçlar da anne sütü aracılığıyla bebeğe ulaşabildiğinden doktor kontrolünde dikkatli kullanılmalıdır.

Hamilelik sürecinde beslenme ve emzirme dönemi beslenme süreci ile ilgili aklınızda sorular olursa Mutlu Yaşam’da yer alan uzman diyetisyenimizden destek alabilirsiniz.

Önceki yazımıza https://www.mutluyasam.com.tr/trikotillomani-sac-koparma-hastaligi-nedir/ linkinden ulaşabilirsiniz.